O Programie
Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (inaczej FEnIKS) na lata 2021-2027 to następca dobrze znanego z perspektywy finansowej 2014-2020 unijnego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ). Budżet Programu wynosi ponad 25 miliardów euro(w formie dotacji, instrumentów finansowych i instrumentów łączących finansowanie zwrotne oraz dotacyjne) i będzie przeznaczony na kluczowe projekty środowiskowe, energetyczne oraz transportowe, a także na wsparcie w obszarze kultury i ochrony zdrowia.
Cele programu
Głównym celem Programu jest poprawa warunków rozwoju kraju poprzez budowę infrastruktury technicznej i społecznej zgodnie z założeniami rozwoju zrównoważonego, w tym poprzez:
- obniżenie emisyjności gospodarki transformację w kierunku gospodarki przyjaznej środowisku i o obiegu zamkniętym;
- budowę efektywnego i odpornego systemu transportowego o jak najniższym negatywnym wpływie na środowisko naturalne;
- dokończenie realizacji odcinków sieci bazowej TEN-T do roku 2030;
- poprawę bezpieczeństwa transportu;
- zapewnienie równego dostępu do opieki zdrowotnej oraz poprawę odporności systemu ochrony zdrowia;
- wzmocnienie roli kultury w rozwoju społecznym i gospodarczym.
Założenia Programowe
Z przyjętych założeń, realizacja Programu FEnIKS 2021-2027 ma przyczynić się do:
- zwiększenia efektywności energetycznej mieszkalnictwa, budynków użyteczności publicznej i przedsiębiorstw oraz zwiększenia udział zielonej energii z odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii;
- poprawy jakości i bezpieczeństwa funkcjonowania sieci elektroenergetycznych oraz rozwoju inteligentnych sieci gazowych i wzrostu ich znaczenia w nowoczesnym, zielonym systemie energetycznym;
- zwiększenia odporności na zmiany klimatu (w tym na susze i powodzie) oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego (wzrost zdolności retencyjnych oraz poprawę systemów monitorowania i zarządzania kryzysowego);
- poprawy gospodarowania wodą pitną oraz ściekami komunalnymi, a także odpadami komunalnymi;
- wzmocnienia ochrony bioróżnorodności i naturalnych ekosystemów, a także rozwijania systemu monitorowania zasobów przyrodniczych, aby ułatwić ich ochronę;
- zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w transporcie;
- poprawy spójności komunikacyjnej i ograniczenia wykluczenia komunikacyjnego;
- wzrostu dostępności pacjentów do wysokiej jakości usług zdrowotnych wraz ze zwiększeniem ich skuteczności;
- wzmocnienie ochrony zabytków o krajowym i światowym znaczeniu, zarówno ruchomych, jak i nieruchomych.
SEKTORY I PRIORYTETY
SEKTOR ENERGIA I ŚRODOWISKO
PRIORYTET I – WSPARCIE SEKTORÓW ENERGETYKA I ŚRODOWISKO Z FUNDUSZU SPÓJNOŚCI
Cele szczegółowe:
Wspieranie efektywności energetycznej i redukcji emisji gazów cieplarnianych
- Planowany alokacja
1 326 000 000 euro. - Planowana forma wsparcia
Dotacja - Zakres oraz podział środków
Projekty w zakresie efektywności energetycznej i projekty demonstracyjne w MŚP oraz działania wspierające – 20 000 000 euro;
Projekty w zakresie efektywności energetycznej i projekty demonstracyjne w dużych przedsiębiorstwach oraz działania wspierające – 20 000 000 euro;
Renowacja istniejących budynków mieszkalnych pod kątem efektywności energetycznej, projekty demonstracyjne i działania wspierające – 536 000 000 euro;
Renowacja zwiększająca efektywność energetyczną lub działania w zakresie efektywności energetycznej w odniesieniu do infrastruktury publicznej, projekty demonstracyjne i działania wspierające – 720 000 000 euro;
Wsparcie dla podmiotów, które świadczą usługi wspierające gospodarkę niskoemisyjną i odporność na zmiany klimatu, w tym działania w zakresie zwiększania świadomości – 30 000 000 euro.
Wspieranie przystosowania się do zmian klimatu i zapobiegania ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i katastrofami, a także odporności, z uwzględnieniem podejścia ekosystemowego
- Planowany alokacja:
664 000 000 euro. - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków
Działania w zakresie przystosowania się do zmian klimatu oraz zapobieganie ryzykom związanym z klimatem i zarządzanie nimi: inne ryzyka, np. burze i susze (w tym zwiększanie świadomości, ochrona ludności i systemy zarządzania klęskami żywiołowymi i katastrofami, infrastruktura i podejście ekosystemowe) – 664 000 000 euro.
Wspieranie dostępu do wody oraz zrównoważonej gospodarki wodnej
- Planowany alokacja:
1 200 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres i podział środków:
Gospodarka wodna i ochrona zasobów wodnych (w tym gospodarowanie wodami w dorzeczu, konkretne działania w zakresie przystosowania się do zmian klimatu, ponowne użycie, ograniczanie wycieków) – 150 000 000 euro;
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków – 950 000 000 euro;
Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków zgodne z kryteriami efektywności energetycznej – 100 000 000 euro.
Wspieranie transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym i gospodarki zasobooszczędnej
- Planowany alokacja:
320 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Gospodarowanie odpadami z gospodarstw domowych: działania w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów, ich minimalizacji, segregacji, ponownego użycia, recyklingu – 260 000 000 euro;
Promowanie wykorzystania materiałów pochodzących z recyklingu jako surowców – 100 000 000 euro;
Rewaloryzacja obszarów przemysłowych i rekultywacja skażonych gruntów – 30 000 000 euro;
Rewaloryzacja obszarów przemysłowych i rekultywacja skażonych gruntów zgodnie z kryteriami efektywności – 20 000 000 euro.
Wzmacnianie ochrony i zachowania przyrody, różnorodności biologicznej oraz zielonej infrastruktury, w tym na obszarach miejskich, oraz ograniczanie wszelkich rodzajów zanieczyszczenia
- Planowany alokacja:
150 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Ochrona, regeneracja i zrównoważone wykorzystanie obszarów Natura 2000 – 60 000 000 euro;
Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, dziedzictwo naturalne i zasoby naturalne, zielona i niebieska infrastruktura – 90 000 000 euro.
PRIORYTET II – WSPARCIE SEKTORÓW ENERGETYKA I ŚRODOWISKO Z EFRR
Cele szczegółowe:
Wspieranie efektywności energetycznej i redukcji emisji gazów cieplarnianych
- Planowany alokacja:
1 174 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Wsparcie dla podmiotów, które świadczą usługi wspierające gospodarkę niskoemisyjną i odporność na zmiany klimatu, w tym działania w zakresie zwiększania świadomości – 150 000 000 euro;
Wysokosprawna kogeneracja, system ciepłowniczy i chłodniczy – 924 000 000 euro;
Wysokosprawna kogeneracja, efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy z niskimi emisjami w cyklu życia – 100 000 000 euro.
Wspieranie energii odnawialnej zgodnie z dyrektywą (UE) 2018/2001, w tym określonymi w niej kryteriami zrównoważonego rozwoju
- Planowany alokacja:
599 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Energia odnawialna: wiatrowa – 100 000 000 euro;
Energia odnawialna: słoneczna – 250 000 000 euro;
Energia odnawialna: biomasa – 90 000 000 euro;
Energia odnawialna: biomasa o wysokim poziomie redukcji emisji gazów cieplarnianych – 17 000 000 euro;
Inne rodzaje energii odnawialnej (w tym energia geotermalna) – 20 000 000 euro;
Inteligentne systemy energetyczne (w tym inteligentne sieci i systemy TIK) oraz związane z nimi magazynowanie – 122 000 000 euro.
Rozwój inteligentnych systemów i sieci energetycznych oraz systemów magazynowania energii poza transeuropejską siecią energetyczną (TEN-E)
- Planowany alokacja:
1 770 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Inteligentne systemy energetyczne (w tym inteligentne sieci i systemy TIK) oraz związane z nimi magazynowanie – 1 000 000 000 euro;
Wymiana systemów ciepłowniczych zasilanych węglem na systemy ciepłownicze zasilane gazem ziemnym z myślą o łagodzeniu zmian klimatu – 170 000 000 euro;
Dystrybucja i transport gazu ziemnego zastępującego węgiel – 600 000 000 euro.
Wspieranie przystosowania się do zmian klimatu i zapobiegania ryzyku związanemu z klęskami żywiołowymi i katastrofami, a także odporności, z uwzględnieniem podejścia ekosystemowego
- Planowany alokacja:
1 406 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Działania w zakresie przystosowania się do zmian klimatu oraz zapobiegania ryzykom związanym z klimatem i zarządzanie nimi: powodzie i osunięcia ziemi (w tym zwiększanie świadomości, ochrona ludności i systemy zarządzania klęskami żywiołowymi i katastrofami, infrastruktura i podejście ekosystemowe) – 600 000 000 euro;
Działania w zakresie przystosowania się do zmian klimatu oraz zapobiegania ryzykom związanym z klimatem i zarządzanie nimi: pożary (w tym zwiększanie świadomości, ochrona ludności i systemy zarządzania klęskami żywiołowymi i katastrofami, infrastruktura i podejście ekosystemowe) – 60 000 000 euro;
Działania w zakresie przystosowania się do zmian klimatu oraz zapobiegania ryzykom związanym z klimatem i zarządzanie nimi: inne ryzyka, np. burze i susze (w tym zwiększanie świadomości, ochrona ludności i systemy zarządzania klęskami żywiołowymi i katastrofami, infrastruktura i podejście ekosystemowe) – 706 000 000 euro;
Zapobieganie ryzykom naturalnym niezwiązanym z klimatem (na przykład trzęsienia ziemi) oraz wywołanym działalnością człowieka (na przykład awarie przemysłowe) i zarządzanie ryzykami w tym zakresie, w tym zwiększanie świadomości, ochrona ludności i systemy zarządzania klęskami żywiołowymi i katastrofami, infrastruktura i podejście ekosystemowi – 40 000 000 euro.
Wspieranie dostępu do wody oraz zrównoważonej gospodarki wodnej
- Planowany alokacja:
180 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Dostarczanie wody do spożycia przez ludzi (infrastruktura do celów ujęcia, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji, działania na rzecz efektywności, zaopatrzenie w wodę do spożycia) – 180 000 000 euro.
SEKTOR TRANSPORT
PRIORYTET III – TRANSPORT MIEJSKI
Cel szczegółowy:
Wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej jako elementu transformacji w kierunku gospodarki zero emisyjnej
- Planowany alokacja:
1 750 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Infrastruktura czystego transportu miejskiego – 1 260 000 000 euro
Tabor czystego transportu miejskiego – 402 500 000 euro
Cyfryzacja transportu miejskiego – 87 500 000 euro
PRIORYTET IV – WSPARCIE SEKTORA TRANSPORTU Z FUNDUSZU SPÓJNOŚCI
Cele szczegółowe:
Rozwój odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej, bezpiecznej, zrównoważonej i intermodalnej TEN-T
- Planowany alokacja:
6 544 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Nowo wybudowane lub rozbudowane autostrady i drogi – sieć bazowa TEN-T – 1 200 000 000 euro;
Nowo wybudowane lub rozbudowane autostrady i drogi – sieć kompleksowa TEN-T – 1 500 000 000 euro;
Przebudowane lub zmodernizowane autostrady i drogi – sieć bazowa TEN-T – 120 000 000 euro;
Nowo wybudowane lub rozbudowane linie kolejowe – sieć bazowa TEN-T – 300 000 000 euro;
Nowo wybudowane lub rozbudowane linie kolejowe – sieć kompleksowa TEN-T – 300 000 000 euro;
Przebudowane lub zmodernizowane linie kolejowe – sieć bazowa TEN-T – 1 500 000 000 euro;
Przebudowane lub zmodernizowane linie kolejowe – sieć kompleksowa TEN-T – 1 500 000 000 euro;
Cyfryzacja transportu: transport kolejowy – 50 000 000 euro;
Europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) – 25 000 000 euro;
Systemy ochrony, bezpieczeństwa i zarządzania ruchem lotniczym dla istniejących portów lotniczych – 35 000 000 euro.
Rozwój i udoskonalanie zrównoważonej, odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej i intermodalnej mobilności na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym poprawę dostępu do TEN-T oraz mobilności trans granicznej
- Planowany alokacja:
5 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Cyfryzacja transportu: inne rodzaje transportu – 5 000 000 euro
PRIORYTET V – Wsparcie sektora transportu z EFRR
Cele szczegółowe:
Rozwój odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej, bezpiecznej, zrównoważonej i intermodalnej TEN-T
- Planowana alokacja:
4 206 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Nowo wybudowane lub rozbudowane autostrady i drogi – sieć kompleksowa TEN-T – 3 016 000 000 euro;
Przebudowane lub zmodernizowane autostrady i drogi – sieć kompleksowa TEN-T – 100 000 000 euro;
Transport multimodalny (TEN-T) – 160 000 000 euro;
Transport multimodalny (poza miastami) – 70 000 000 euro;
Porty morskie (TEN-T) – 760 000 000 euro;
Śródlądowe drogi wodne i porty (TEN-T) – 100 000 000 euro.
Rozwój i udoskonalanie zrównoważonej, odpornej na zmiany klimatu, inteligentnej i intermodalnej mobilności na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym poprawę dostępu do TEN-T oraz mobilności trans granicznej
- Planowany alokacja:
2 085 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Nowo wybudowane lub rozbudowane drugorzędne połączenia drogowe z siecią drogową i węzłami TEN-T – 100 000 000 euro;
Nowo wybudowane lub rozbudowane inne krajowe, regionalne i lokalne drogi dojazdowe – 550 000 000 euro;
Inne nowo wybudowane lub rozbudowane linie kolejowe – elektryczne/bezemisyjne – 105 000 000 euro;
Inne przebudowane lub zmodernizowane linie kolejowe – elektryczne/bezemisyjne – 800 000 000 euro;
Bezemisyjny/zasilany energią elektryczną tabor kolejowy – 400 000 000 euro;
Śródlądowe drogi wodne i porty (regionalne i lokalne) – 130 000 000 euro.
SEKTOR KULTURA
Cel szczegółowy:
Wzmacnianie roli kultury i zrównoważonej turystyki w rozwoju gospodarczym, włączeniu społecznym i innowacjach społecznych
- Planowany alokacja:
700 000 000 euro - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Wsparcie ukierunkowane zostanie na tworzenie odpowiednich warunków infrastrukturalnych stymulujących do aktywnego uczestnictwa w kulturze i w życiu społecznym, w tym eliminację barier w dostępie do kultury dla grup z różnych przyczyn wykluczonych. Zastosowane rozwiązania infrastrukturalne, w tym nowoczesne technologie, umożliwią tworzenie innowacyjnej oferty kulturalnej, rozszerzanie jej o nowe formy działalności i cele lub będą przyczyniać się do zwiększenia atrakcyjności świadczonej oferty, w celu budowania przewag konkurencyjnych w aspekcie zarówno gospodarczym jak i społecznym.
Inwestycje będą wspierały procesy transformacji cyfrowej poprzez rozwój infrastruktury, zakup wyposażenia i technologii umożliwiających rozszerzenie grup odbiorców realizowanej oferty (zwiększenie dostępności kultury poprzez umożliwienie korzystania z niej grupom dotychczas wykluczonym np. niepełnosprawni; zwiększenie zasięgu oferty – upowszechnianie oferty on-line) oraz zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania w warunkach różnego rodzaju kryzysów (na podstawie doświadczeń związanych z wystąpieniem pandemii Covid-19).
Wsparcie będzie ukierunkowane na realizację inwestycji energooszczędnych oraz w pełni odpowiadających wyzwaniom zielonej gospodarki. Nowo wznoszona infrastruktura dążyć będzie do osiągnięcia neutralności energetycznej, zaś modernizacja istniejącej kubatury będzie polegać na zmniejszaniu energochłonności. Realizowane projekty wykorzystywać będą technologie, które w znacznym stopniu wpłyną na zmniejszenie zużycia energii i ograniczenia jej strat. Zastosowane zostaną m.in. takie rozwiązania jak: termomodernizacja budynków czy instalowanie paneli fotowoltaicznych, zagospodarowanie wód opadowych, zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacja). Nowopowstałe lub zmodernizowane obiekty zostaną wyposażone w rozwiązania przyjazne dla środowiska naturalnego i klimatu.
Wsparciem zostaną objęte państwowe i współprowadzone instytucje kultury, biblioteki przechowujące Narodowy Zasób Biblioteczny oraz publiczne szkoły i uczelnie artystyczne. Ponadto o wsparcie mogą ubiegać się jednostki samorządu terytorialnego, ngo oraz kościoły i związki wyznaniowe w zakresie prowadzonej działalności kulturalnej, zlokalizowane na obszarach wpisanych na listę UNESCO lub Pomników Historii.
Zakres wsparcia w ramach celu szczegółowego obejmuje także działania infrastrukturalne mające na celu ochronę i zachowanie otoczenia zabytkowych obiektów. Niejednokrotnie inwestycje będą realizowane w bliskim sąsiedztwie lub na terenie objętym planem rewitalizacji, co wpłynie korzystnie na ogólny rozwój większych obszarów.
Wszystkie ww. typy działań będą mogły być realizowane w formule projektów partnerskich, które przyczynią się do lepszego zarządzania dziedzictwem kulturowym i promowania dziedzictwa kulturowego, co w konsekwencji wpłynie na większą identyfikację społeczeństwa z danym miejscem.
Ochrona, rozwój i promowanie dziedzictwa kulturowego i usług w dziedzinie kultury – 700 000 000 euro
SEKTOR ZDROWIE
Cel szczegółowy:
Zapewnianie równego dostępu do opieki zdrowotnej i wspieranie odporności systemów opieki zdrowotnej, w tym podstawowej opieki zdrowotnej, oraz wspieranie przechodzenia od opieki instytucjonalnej do opieki rodzinnej i środowiskowej
- Planowany alokacja:
700 000 000 euro. - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Interwencje realizowane w ramach systemu ochrony zdrowia skupiają się na wzmocnieniu działań na rzecz przekierowania większej liczby świadczeń zdrowotnych z poziomu leczenia szpitalnego na niższe poziomy – w szczególności ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, w tym świadczeń i zabiegów wykonywanych w ramach tzw. „jednego dnia”. Interwencje w ramach programu będą dążyły do zwiększenia potencjału opieki szpitalnej wyłącznie w sytuacjach, gdy nie ma możliwości zabezpieczenia odpowiedniej diagnostyki i leczenia na poziomiepodstawowej opieki zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej(np. operacje, zabiegi wysokospecjalistyczne i inne, wymagające leczenia szpitalnego), jak również wyłącznie w przypadku, gdy identyfikuje się faktyczne – uzasadnione nieodpowiednim stanem infrastruktury – inwestycje i potrzeby).
Wszystkie podejmowane w ramach programu inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia, w szczególności w zakresie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej będą miały na celu dostosowanie systemu ochrony zdrowia do aktualnych trendów demograficznych i epidemiologicznych, zapewnienie równego dostępu i wysokiej jakości opieki, jak również poprawę zdolności reagowania w sytuacjach kryzysowych. W wyniku zaplanowanych inwestycji nastąpi poprawa jakości i dostępu do opieki zdrowotnej w kluczowych obszarach deficytowych mających związek z najczęstszymi przyczynami zachorowań i zgonów w Polsce. Podejmowane będą również inwestycje długofalowo uodparniające system opieki zdrowotnej na wypadek sytuacji kryzysowych związanych z zagrożeniami epidemiologicznymi, w tym wzmocnienie systemu ratownictwa medycznego, który w pandemii COVID-19 odegrał kluczową rolę.
Konieczność rozwoju i wzmocnienia potencjału Systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz jednostek współpracujących z Systemem, wynika nie tylko z sytuacji epidemiologicznej spowodowanej COVID-19 i jej skutków, ale również potrzeby zapewnienia pełnej gotowości służb do szybkiego reagowania w razie potencjalnych, przyszłych zagrożeń. Prowadzone więc będą dalsze działania ukierunkowane na zapewnienie równego dostępu do szybkiej pomocy medycznej w zdarzeniach nagłych na terenie całego kraju poprzez inwestycje w kluczowe elementy infrastruktury ratownictwa medycznego, gdzie zidentyfikowano potrzeby inwestycyjne. Dlatego, w ramach celu szczegółowego, wsparcie otrzymają również wybrane jednostki systemu państwowego ratownictwa medycznego, adekwatnie do zidentyfikowanych potrzeb – szpitalne oddziały ratunkowe oraz jednostki organizacyjne szpitali wyspecjalizowane w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa medycznego.
Interwencje będą także ukierunkowane na dostosowanie systemu opieki zdrowotnej do zmieniającej się dynamicznie sytuacji demograficznej, w szczególności w obszarze opieki nad matką i dzieckiem, neonatologii i pediatrii oraz innych dziedzin zajmujących się leczeniem dzieci.Interwencja funduszy będzie wspierać realizację modelu włączenia społecznego i opieki nad osobami potrzebującymi wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, w tym osobami starszymi i przewlekle chorymi.
Infrastruktura zdrowotna – 420 000 000 euro;
Wyposażenie opieki zdrowotnej – 280 000 000 euro.
SEKTOR POMOC TECHNICZNA
- Planowany alokacja:
307 000 000 euro. - Planowana forma wsparcia:
Dotacja - Zakres oraz podział środków:
Informacja i komunikacja – 6 132 000 euro;
Przygotowanie, wdrażanie, monitorowanie i kontrola – 292 460 770 euro;
Ewaluacja i badania, gromadzenie danych – 1 875 230 euro;
Wzmocnienie potencjału instytucji państwa członkowskiego, beneficjentów i odpowiednich partnerów – 6 132 000 euro.